Does dim diwrnod yn mynd heibio heb i newid hinsawdd gael ei grybwyll yn y papurau newydd, ar y teledu neu ar y radio. Ac eto, ‘does neb yn gwybod beth mae’r term newid hinsawdd yn ei olygu, na be’ sy’n digwydd, na sut y bydd yn effeithio arnom ni, fel unigolion, nac ar ein cymdeithas a’n byd naturiol. Fodd bynnag, dydi newid hinsawdd ddim yn rhywbeth sydd yn mynd i ddigwydd yn y dyfodol yn unig …..maen nhw’n newidiadau sy’n digwydd eisoes yn awr, ac fe fydd yr ardrawiadau cysylltiedig yn effeithio ar Gymru yn sylweddol dros y ganrif nesaf - hynny ydi, yn ystod oes nifer ohonom ni!

Tra fo newidiadau hinsoddol naturiol wedi digwydd ar y Ddaear trwy gydol ei hanes, bellach mae yna dystiolaeth ddigamsyniol fod gweithgareddau a achosir gan ddyn, fel llosgi ffosilau tanwydd, wedi achosi tymheredd bydol graddfa uwch dros y 50 mlynedd ddiwethaf na’r hyn a welwyd dros gyfnod o filoedd o flynyddoedd. Trwy gynyddu'r graddfeydd gollyngiadau nwyon tŷ gwydr, rydym wedi newid cyfansoddiad atmosffer y Ddaear, a chanlyniad hynny yw rhagor o ynni yn cael ei ddal gan yr haul gan achosi tymheredd bydol i godi - adwaenir hyn fel yr effaith tŷ gwydr.

Felly beth ydi nwyon tŷ gwydr? Er bod yna nifer, y 3 prif nwy a adnabyddir yw:

• Carbon deuocsid, sy’n cael ei rhyddhau i'r atmosffer trwy losgi tanwydd ffosil, coed a chynnyrch coed, cynhyrchu sment a cholli carbon trwy ddigoedwigo a newid defnydd tir;
• Methan / Llosgnwy, sy’n cael ei ollwng pan fo gwastraff organig yn pydru, boed hynny mewn safleoedd tirlenwi neu mewn cysylltiad â ffermio da byw. Hefyd mae gollyngiadau llosgnwy yn gallu digwydd yn ystod cynhyrchiad a chludiant tanwyddau ffosil. Mae llosgnwy 21 gwaith yn gryfach fel nwy ty gwydr na charbon deuocsid;
• Ocsid nitraidd, sy’n cael ei ollwng yn ystod gwahanol brosesau amaethyddol a diwydiannol, a pan fo gwastraff caled neu danwydd ffosil yn cael eu llosgi. Mae ocsid nitraidd yn 310 gwaith yn gryfach fel nwy tŷ gwydr na charbon deuocsid.

Newidiadau a ragwelir yn Eryri

Erbyn diwedd yr 21 ganrif, yn sgil newid hinsawdd fe all Eryri edrych a theimlo yn wahanol iawn i'r hyn rydym ni’n gyfarwydd ag o heddiw. Trwy ddefnyddio technegau modelu a thechnoleg ddiweddar (UKCP09), disgwylir gweld y newidiadau a ganlyn yng Nghymru erbyn yr 2080’au trwy ddefnyddio 3 golygfa yn seiliedig ar lefelau gwahanol o ollyngiadau nwyon ty gwydr yn y dyfodol (a gyfeirir atynt fel golygfeydd / senarios gollyngiadau Isel , Canolig ac Uchel):

	Tymh Gaeaf Cymedrig (°C)*	Tymh Haf Cymedrig (°C)*	Tymh Dyodiad Blynyddol*	Tymh Dyodiad Gaeaf*	Tymh Dyodiad Haf*
*lefelau gwaelodlin yn 1961 – 1990 ar gyfartaledd.
2020au
Isel	+1.2	+1.5	+1%	+5%	-6%
Canolig	+1.3	+1.4	0%	+7%	-7%
Uchel	+1.2	+1.3	0%	+5%	-4%
2050au
Isel	+1.8	+2.2	-1%	+9%	-12%
Canolig	+2	+2.5	0%	+14%	-17%
Uchel	+2.3	+2.8	0%	+13%	-17%
2080au
Isel	+2.4	+2.7	0%	+16%	-13%
Canolig	+2.8	+3.5	0%	+19%	-20%
Uchel	+3.3	+4.5	0%	+26%	-26%

Er na ddisgwylir i newidiadau hinsoddol yn Eryri i fod mor eithafol â’r rhai sy’n digwydd ym mhen deheuol a dwyreiniol Ynysoedd Prydain, rydym yn dal yn debygol o brofi newidiadau sylweddol dros y degawdau sydd i ddod. Er y bydd cyfartaledd y dyddodiad blynyddol yn gyson gan mwyaf, rydym yn debygol o weld gwahaniaethau sylweddol mewn patrymau tywydd tymhorol. Er enghraifft, erbyn 2080au, er y rhagwelir y bydd y disgyniad glaw yng Nghymru yn aros fel ac y mae yn awr o dan y 3 golygfa, mae patrwm y disgyniad glaw yn debygol o newid yn sylweddol, gyda gaeafau yn debygol o fod 26% yn wlypach a’r disgyniad glaw yn yr haf yn disgyn yr un faint a hynny. Gallwn ddisgwyl i dymheredd y gaeaf a’r haf i gynyddu hyd at 3.3°C a 4.5°C yn olynol. O ganlyniad, bydd y newidiadau hyn, ynghyd â’r digwyddiadau o dywydd eithafol yn cynyddu, yn effeithio ar bob un ohonom, gan gynnwys unigolion a theuluoedd a’r sectorau diwydiannol ac awdurdodau'r Llywodraeth, ac felly mae addasu ar gyfer newid hinsawdd yn hanfodol er mwyn lleihau’r effeithiau / ardrawiadau ar ein cymdeithas, yr economi a’r byd naturiol.